Een jonge Zwitserse auteur die de halve wereld lijkt te veroveren met een nogal afgelikte Franstalige romanthriller over een schrijver met een writer's block? Dat is wat Joël Dicker (28) klaarspeelde met De waarheid over de zaak Harry Quebert. Dicker zette in het najaar van 2012 literair Frankrijk op stelten met zijn bijna 700 pagina's tellende klepper. Hij vergaarde zowel de prestigieuze Grand Prix de l'Académie française als de Prix Goncourt des Lycéens, om er later ook nog de Prix Tulipe aan toe te voegen, de Frans-Nederlandse prijs voor beste Franse roman van het jaar.

Toch verdeelde Dicker het lezerskorps vrijwel meteen in fervente fans en rabiate tegenstanders. Le Monde schamperde dat "de enige literaire dimensie van het boek erin bestaat dat de hoofdrolspelers schrijvers zijn". En ook Le Nouvel Observateur haalde er de neus voor op. Het weekblad vond het boek maar een flauw doorslagje van Philip Roths The Human Stain uit 2000. Het zou de Franse lezer worst wezen: intussen gingen er al een miljoen exemplaren over de toonbank.

Potsierlijk

Dicker doet in elk geval niet heimelijk over zijn bewondering voor Philip Roth. Hij droeg zijn Grand Prix de l'Académie française met enige tremolo op aan Roth, "de enige levende schrijver die me daadwerkelijk heeft geïnspireerd". Toch is zijn Roth-epigonisme bij momenten nogal potsierlijk. Om nogmaals Le Nouvel Obs te citeren: "Het lijkt een beetje op Roth, maar dan alsof hij scenarist zou zijn bij de fictieafdeling van commerciële zender TF1". Het moet gezegd: de Zwitser geeft het woord pageturner een nieuwe dimensie, met alle collateral damage van dien. De waarheid over de zaak Harry Quebert heeft een ongeziene vaart. Dat de karaktertekening en psychologisering erbij inschieten, moet je voor lief nemen. Het is stereotypie troef. Net als het feit dat Dicker je om de oren slaat met tegeltjeswijsheden over het schrijverschap.

En toch raak je in de ban van dit boek, al is het maar om te achterhalen hoe Dicker zijn vele ballen in de lucht gaat houden. Want dit boek drijft op een gewiekste plot met schrijver Marcus Goldman als spin in het web. Goldman is razend ambitieus en wordt met zijn eerste roman in 2006 op slag de publiekslieveling van de Amerikaanse letteren. Hij laaft zich aan party's, recepties en etentjes, precies zoals Bret Easton Ellis het deed na Less than Zero.

En dat is meteen ook zijn valkuil. Een verlengstuk breien aan het succes schijnt Goldman maar niet te lukken. Zijn uitgever zit hem op de hielen en dreigt zijn florissante voorschotten weer in te vorderen. Ten einde raad trekt Goldman op quarantaine bij zijn mentor, bokstrainer en voormalige universiteitsprofessor Harry Quebert in Aurora, New Hampshire. Quebert scoorde ooit een bestseller met De wortels van het kwaad en is sindsdien een gezaghebbende stem.

Maar ook daar, in het buitenhuis van Quebert vlak bij de oceaan, wil het maar niet vlotten. Teruggekeerd in New York krijgt Goldman te horen dat Quebert gearresteerd is. In zijn tuin is het stoffelijk overschot aangetroffen van Nora Kellergan, een meisje dat op haar vijftiende, in de zomer van 1975, is verdwenen. Algauw blijkt dat Quebert een affaire had met Nora, die een troebele jeugd achter de rug had maar bij Quebert vriendschap en vertrouwdheid vond.

Quebert is natuurlijk de hoofdverdachte, te meer omdat het manuscript van zijn roman bij het lijk ligt. Goldman stevent meteen af op de plaats van het delict en gelooft heilig in de onschuld van zijn vriend. Vastberaden is hij om de case van naald tot draad uit te spitten. Verwondert het dat het onderwerp hem uit zijn schrijversimpasse zal halen? Het levert Dicker de munitie voor een onvervalste polar, waarin hij met menige verrassing op de proppen komt en ook de zaak-Lewinsky en de opkomst van Barack Obama als tijdsdecor inweeft. Het new journalism van Truman Capote en Tom Wolfe is nooit veraf. Dicker heeft vooral Capotes In Cold Blood aandachtig gelezen (zijn onderzoek in de kleine gemeenschap lijkt er nogal op gemodelleerd). Thrillerelementen doen het overigens goed de laatste tijd in de Franse literatuur: niet voor niets won misdaadauteur Pierre Lemaître dit jaar de Goncourt met Au revoir là-haut.

Dicker schreef een smakelijk melodrama met cliffhangers die in een spannend stripverhaal niet zouden misstaan, maar de nuancezoeker is hier aan het verkeerde adres. En ook stilistisch schuwt Dicker de weidse gebaren niet. "Het noodweer ontketende de oceaan, die zwol van schuim en woede: het zou nu snel gaan regenen." Van een laureaat van de Grand Prix de l'Académie française - die op de erelijst naast Jonathan Littell en Pierre Michon mag figureren - verwacht je toch iets meer dan een behendig in elkaar gezette crowdpleaser.

Joël Dicker, De waarheid over de zaak Harry Quebert, De Bezige Bij, 608 p., 19,90 euro. Vertaling: Manik Sarkar.

DIRK LEYMAN ■

Verberg tekst

Actie, vaart en spanning zijn lange tijd verguisde ingrediënten geweest, maar Joël Dicker heeft er een onverbiddelijke bestseller van gebrouwen. Was de Zwitserse schrijver anderhalf jaar geleden nog een illustere onbekende, zijn tweede roman was in Frankrijk dé revelatie van het jaar. Op de Frankfurter Buchmesse telden buitenlandse uitgevers vlot een paar honderdduizend euro neer voor de vertaalrechten.La vérité sur l'affaireHarry Quebert werd bekroond met de Grand Prix du Roman de l'Académie Française en de Prix Goncourt des Lycéens, hield ruim een jaar stand in de top tien en ging in Frankrijk een miljoen keer over de toonbank.

De openingszin vanDe waarheid over de zaak Harry Quebert is profetisch gebleken: 'Iedereen had het over mijn boek.' Net als zijn hoofdpersonage werd Joël Dicker 'op achtentwintigjarige leeftijd al een bestsellerauteur'. De titel verwijst overigens niet alleen naar de roman die de lezer in handen heeft, maar ook naar het boek waarmee het hoofdpersonage, Marcus Goldman, het tot een gevierd schrijver schopt. Goldman kampt met een gigantisch writer's block, wanneer een gruwelijk fait divers heel Amerika in rep en roer zet. In de tuin van zijn vroegere docent, de sterauteur Harry Quebert, wordt het lijk opgegraven van de vijftienjarige Nola Kellergan, een plaatselijke lolita die drieëndertig jaar daarvoor spoorloos verdwenen is. Wanneer bij het stoffelijk overschot het manuscript wordt aangetroffen van zijn bestseller,De wortels van het kwaad, zijn de rapen pas echt gaar voor Quebert, die een affaire had met het minderjarige wicht. Goldman gelooft rotsvast in zijn onschuld, maakt van de nood een deugd, rept zich fluks naar Aurora, New Hampshire, en gaat hoogstpersoonlijk op onderzoek uit. Al gauw staat het halve stadje onder verdenking. Dominee Kellergan, de serveerstertjes in de diner, het halve politiekorps, de steenrijke magnaat Elijah Stern en zijn assistent, allemaal hebben ze boter op het hoofd.

Meedogenloos

Een moord, een grootscheeps politieonderzoek en een schier eindeloze sleep verdachten: alles lijkt in stelling gebracht voor een ouderwetse whodunit. Volgens Dicker hebben we hier veeleer met een bildungsroman van doen, maar eigenlijk isDe waarheid over de zaak Harry Quebert vooral een boek over een boek over een boek, plus een meedogenloze zedenschets van de Amerikaanse samenleving. Het verhaal wordt voortgestuwd door leugens en bedrog, het puritanisme, de hypocrisie en de morele verontwaardiging worden dik in de verf gezet en er wordt een ontluisterend beeld geschetst van de boekenbranche. We volgen de making-of van een bestseller op de voet. De auteur ziet zijn kans schoon om flink af te geven op uitgevers - 'mislukte schrijvers van wie de papa zoveel poen had dat ze zich andermans talent kunnen toe-eigenen'. Het cynisme in de sector wordt breed uitgemeten: 'Boeken zijn inwisselbaar geworden: mensen willen een boek dat ze bevalt, ontspant en vermaakt. Als jij dat niet voor ze schrijft, doet je buurman het wel, en dan ben jij rijp voor het grofvuil.' In de boekenbranche heeft de 'kapitalistische waanzin van de eenentwintigste eeuw' onbarmhartig toegeslagen.

Het kaft is opgeleukt met hetPortrait of Orleans van Edward Hopper, een schilderij dat de desolate sfeer oproept van een Amerikaans provinciestadje, maar niet alleen de setting is on-Frans. De hele roman is op Angelsaksische leest geschoeid. Dicker is nu eenmaal een groot bewonderaar van Philip Roth. De advocaat van Harry Quebert draagt niet toevallig dezelfde achternaam als de Amerikaanse schrijver en het hoofdpersonage is niet toevallig afkomstig uit Newark, zijn geboorteplaats. Voor de vijftienjarige Nola heeft de auteur de mosterd bij Nabokov gehaald, en Hemingway komt ook even om het hoekje kijken: 'Schrijven en boksen liggen dicht bij elkaar.' De idyllische schrijverswoning uit de roman zou dan weer zijn geïnspireerd op Petite Plaisance, het optrekje van de Belgische schrijfster Marguerite Yourcenar in Maine. De hoofdstukken zijn in omgekeerde volgorde genummerd en worden telkens voorafgegaan door een advies aan de beginnende bestsellerauteur, eenendertig in totaal, die stuk voor stuk worden toegepast.

Clichés

Dicker is een van die zeldzame schrijvers die de lezer bij zijn nekvel grijpen en niet meer loslaten tot de allerlaatste pagina. De auteur is bepaald niet zuinig op cliffhangers, nieuwe ontwikkelingen en spectaculaire wendingen, zodat de lezer constant op het verkeerde been wordt gezet. Alle middelen zijn goed om de spanning op te voeren, sfeer te creëren en effect te sorteren.

Toegegeven, de dialogen konden spitser, er wordt niet op een cliché gekeken, sommige personages zijn wandelende karikaturen en de stijl is niet je dat, maar daar was het de auteur dan ook niet om te doen. Boeken zijn in de eerste plaats bedoeld om de mensheid te vermaken, vindt Joël Dicker, die een onvervalste, op Amerikaanse leest geschoeide pageturner wilde schrijven. Voor hem is een goed boek 'een boek waarvan je het jammer vindt dat het uit is'. Gemeten naar zijn eigen maatstaven isDe waarheid over de zaak Harry Quebert een dijk van een roman.

JOËL DICKER

De waarheid over de zaak Harry Quebert.

Vertaald door Manik Sarkar, De Bezige Bij, 640 blz., 19,90 ? (e-boek 14,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'La vérité sur l'affaire Harry Quebert'.

De auteur: Zwitser die een monstersucces oogstte met dit boek. Genomineerd voor de Prix Goncourt, bekroond met de Grand Prix du Roman de l'Académie française, de Goncourt des Lycéens en de Nederlandse Prix Tulipe. Wordt vertaald in 33 talen.

Het boek: verhaal van een Amerikaanse bestsellerauteur met een writer's block. Wanneer zijn vroegere docent van moord wordt verdacht, neemt Marcus Goldman zich voor hem vrij te pleiten en in één moeite een bestseller over de zaak te schrijven.

ONS OORDEEL: een op de Amerikaanse leest geschoeide, bijzonder on-Franse pageturner.

¨¨¨¨è

Marijke Arijs ■

Verberg tekst

Een succesvol debuut: het is een zegen en een vloek tegelijk. Enerzijds komen al je aspirantendromen uit - vet boekcontract, een stekje in de bestsellerlijsten, media-optredens en feestjes met jonge soapsterretjes, eindelijk die hippe Range Rover waar je altijd al van droomde - en in koeien van letters op de keerzijde van die medaille gestanst: de niet-aflatende druk om te bevestigen. Agenten die je opjutten, uitgevers die in je nek ademen, je nieuwe vrienden die almaar regelmatiger vragen hoe het zit met die tweede roman. En dan gaapt het grote zwarte gat, die zo gevreesde writer's block: geen inspiratie, futloze zinnen, wild om zich heen grijpend uitstelgedrag. Die horror overkomt de jonge auteur Marcus Goldman en naarmate de deadline nadert en het blad almaar witter wordt, slaat de paniek toe. Goldman ziet maar één uitweg: even op retraite bij zijn leermeester Harry Quebert, de sterauteur van Wortels van het kwaad die tevreden en teruggetrokken in Aurora leeft en in Goldman altijd een talent heeft vermoed.

De rust bevalt Goldman. Woorden komen er vooralsnog niet, maar hij geniet van de eenvoudige vriendschap met zijn oude mentor. Per toeval ontdekt Goldman echter een liefdesbriefje aan een zekere Nola, een domineesdochter die jaren geleden op mysterieuze wijze uit Aurora verdween. Pikant detail: Nola was op het moment van de liefdesverklaring amper vijftien jaar oud. Wanneer haar lijk in de tuin van Quebert ontdekt wordt - een ijverige tuinier en een diepe spadesteek waren voldoende - valt de legendarische schrijver van zijn piëdestal. Op het skelet de doodsteek: een gesigneerd manuscript van Wortels van het kwaad . Quebert bekent de relatie met Nola, maar weigert toe te geven dat hij haar vermoord heeft. Goldman spoedt zijn oude vriend te hulp, met in zijn zog een dolenthousiaste uitgever. Een boek over het Quebert-schandaal levert geheid een bestseller op. Goldman is rotsvast overtuigd van Queberts onschuld, maar moet optornen tegen een zwijgzame lokale bevolking en politiecommissarissen die krampachtig een potje kindermisbruik gedekt willen houden. En naarmate Goldman meer in de drek gaat roeren, komt ook zijn eigen leven in gevaar.

Joël Dicker pent het allemaal met een aandoenlijke gretigheid neer. Elk hoofdstuk bevat zoveel onthullingen en uitroeptekens dat al het razendsnelle bochtenwerk de lezer doet duizelen. En de emoties laaien hoog op: er wordt geweeklaagd en tot der dood bemind en tranen met tuiten gehuild - Dickers roman kent zoveel pathos dat de Griekse tragedies erbij verbleken. Spannend schrijven kan hij zeker - wie een slimme thriller zoekt, is hier aan het juiste adres - maar literair valt het magertjes uit. Zeker wanneer hij meent elk hoofdstuk te moeten beginnen met een schrijftip: aspiranten doen er goed aan die adviezen in de strakste westenwind te slaan. Anderzijds, lezen hoe het níét moet, is natuurlijk ook onbetaalbaar.

DE WAARHEID OVER DE ZAAK HARRY QUEBERT **

Joël Dicker , De Bezige Bij (originele titel: La vérité sur l'affaire Harry Quebert), 632 blz., ? 19,90.

RODERIK SIX ■

Verberg tekst

De tweede roman van de Zwitserse auteur (1985) gaat over de jonge succesauteur Marcus Goldman, die in 2008 in het huis van zijn mentor Harry Quebert zijn writer’s block probeert te overwinnen. Als in diens tuin het lijk wordt gevonden van een minderjarige waarmee Quebert een relatie blijkt te hebben gehad en hij wordt gearresteerd, probeert Goldman al schrijvende diens onschuld te bewijzen. Het boek werd in Frankrijk een publiekssucces en veelvuldig bekroond. Het sterk op Amerikaanse thrillerleest geschoeide boek (oppervlakkige karaktertekeningen en een vooral door plot en spanning gestuurd verhaal) boeit aanvankelijk, maar verliest al snel vaart en vooral krediet. De spanning wordt vaak ondermijnd door de vele, vaak onverwachte verhaalwendingen en herhalingen en de bijna pedant aandoende bespiegelingen over het schrijversvak: Queberts adviezen aan Goldman voorafgaand aan ieder hoofdstuk, de citaten uit Queberts ‘meesterwerk’ 'De wortels van het kwaad' en de flauwe echo’s van thematisch verwante literatuur als 'Lolita' van Nabokov of 'In koelen bloede' van Capote. Helaas blijkt de hype niet meer dan een met cliffhangers behangen melodrama voor een breed publiek dat in de verste verte niet kan tippen aan zijn voorbeeld Philip Roth ('De menselijke smet'). Kleine druk. Verberg tekst