Het nieuwe boek van Hilde Van Mieghem lijkt in opzet een beetje op haar debuutroman, De drie duifkes. Daarin schetste ze het portret van drie sterke vrouwen die zich niet door de omstandigheden en de mannen in hun leven lieten knechten. Dat geldt ook voor de drie vrouwen die ze opvoert in Crescendo.

Ariane is een oudere componist van wie de minnaar, een sterdirigent, net overleden is. Christiane ontvlucht haar toxische relatie en maakt een wereldcarrière als operadiva, maar tijdens filmopnames wordt ze verkracht door een sterrenchef in het hotel waar ze even wilde uitrusten. Het betekent het einde van haar zangcarrière en vernietigt haar bijna. Mara is een tiener die opgroeit met een gewelddadige moeder en in de netten van een loverboy verstrikt raakt, met als gevolg dat ze haar droom moet opgeven om deel te nemen aan de Elisabethwedstrijd voor piano.

Crescendo is de term voor het toenemende volume van muziek. Crescendo gaat het drama in deze roman, die start met de totale ontreddering over de dood van Arianes grote liefde en de personages verder confronteert met een depressieve, manipulatieve echtgenoot, armoede, kindermishandeling, emotionele chantage, liefdeloosheid, verraad van de vriendschap, verkrachting, mansplaining, zelfdodingsgedachten. Veel van de mannelijke personages zijn monsters, al ontmoet elk van de vrouwen ook een zachte man die haar bevrijdt van zelftwijfel.

Orgelpunt

Ondanks alle tegenslagen gaat het met de personages uiteindelijk crescendo. Laat je nooit kleinkrijgen, is de boodschap, die in vele toonaarden herhaald wordt (“Blijf leven”, “Altijd blijven vooruitkijken”, “Leven, kijken en sublimeren, altijd aan de slag blijven. Beloof me dat je het nooit opgeeft”; essentieel zijn “veerkracht en het vermogen om obstakels te overwinnen”). Heftige gebeurtenissen, grote gevoelens, grote (maar wat holle) woorden, vaak over the top - het lijkt wel opera.

Pas helemaal aan het einde komen de parallelle verhalen samen in een orgelpunt waarin Ariane haar masker aflegt. De aandachtige lezer had dat zien aankomen dankzij de opmerking over een zangeres die in een opera drie vrouwenrollen voor haar rekening neemt: “Alle drie waren ze een facet van één en dezelfde vrouw.”

Alle drie hebben deze vrouwen ook facetten van Van Mieghem, die een agressieve moeder had, ontsnapte uit een huwelijk, verkracht werd in een hotel door een chef-kok, maar haar verhaal verwerkte in haar werk en zich zo staande wist te houden. Haar kortfilm De suikerpot (1997) ging over een destructieve moeder, over kindermishandeling en partnergeweld maakte ze de documentaire Als je eens wist (2020), in haar langspeeldebuut De kus (2004) groeit een meisje van zestien met artistieke ambities op in een disfunctioneel gezin en werpt zich in de armen van een jongen die het niet goed met haar meent. Het motief van de dichter die zijn geheime minnares brutaal in de steek laat, dook op in de film Smoorverliefd (2010) en is ook in deze roman aanwezig.

Zo komt in het overvolle Crescendo zowat Van Mieghems hele oeuvre samen in 400 theatrale, maar bijwijlen meeslepende en ontroerende bladzijden.

 

Ergens halverwege 'Crescendo' lezen twee meisjes heimelijk een tijdschrift onder hun lessenaar, zodat de strenge zuster op het internaat hen niet op de vingers kan tikken. Drie keer raden welk verdorven magazine de rebelse, naar rock and roll smachtende vriendinnen stiekem doorbladeren... Jawel, HUMO! Het is een scène die je zo voor je ziet. Ook wel omdát je die al eens eerder hebt gezien, in boeken, films, en televisieseries.

Eerst een bekentenis: ik heb een zwak voor Hilde Van Mieghem. Ze is net dat tikje moediger dan de rest, durft ongezouten haar mening te geven en kaart, als bevechtster van een breed scala aan onrecht, onderwerpen aan die me na aan het hart liggen. Met bewondering keek ik naar haar katalyserende rol in de zaak-Bart De Pauw en de documentairereeks 'Als je eens wist', waarin ze het taboe rond intrafamiliaal geweld een flinke schop onder de kont gaf. Als jong meisje had ik graag een Hilde Van Mieghem als tante gehad, zo'n sterke vrouw die altijd klaarstaat met peptalk, maar die je stiekem ook een beetje angst inboezemt.

Toen Van Mieghems eerste boek verscheen, was ik nieuwsgierig. Zou haar strijdlustige stijl tot zijn recht komen in een roman? Strijdlustig was 'De drie duifkes' zeker: voor haar debuut liet Van Mieghem zich inspireren door de levens van haar grootmoeders, kloeke vrouwen die vanonder de duim van hun man probeerden te komen maar onderweg wel erg veel ellende moesten doorploegen. Ik was niet helemaal overtuigd, het grote publiek wel: 'De drie duifkes' werd één van de absolute bestsellers van 2022. Van Mieghem vond vooral weerklank bij een vrouwelijk publiek, dat eerder 'De tatoeëerder van Auschwitz' en 'Daar waar de rivierkreeften zingen' massaal had ingekocht. Het soort romans, kortom, dat niet per se uitblonk in literaire finesse, maar door de uitgekiende mix van sterke vrouwenpersonages, grote emoties en een flinke scheut romantiek toch over de toonbank vloog.

Hapklare levenslessen

Van Mieghems nieuwe roman is op dezelfde leest geschoeid als haar debuut. Opnieuw volgen we drie vrouwen die, in hun heftige zoektocht naar Het Geluk, moeten opboksen tegen verwaarlozing, mishandeling en verkrachting. Voor haar verhaal is Van Mieghem het deze keer nog dichter bij huis gaan zoeken, want de tragische lotgevallen uit 'Crescendo' vertonen opvallend veel gelijkenissen met haar eigen levenswandel.

De jonge, muzikale Mara groeit op in een gezin waar mishandeling dagelijkse kost is. Christiane, een gevierde operazangeres, gaat privé gebukt onder een ongelukkig huwelijk, terwijl de oudere Ariana rouwt om de dood van haar geheime minnaar. Zelfs de verkrachtingszaak uit 1999, waarover Van Mieghem pas jaren na de feiten publiekelijk sprak, komt in 'Crescendo' bijna letterlijk aan bod. Helaas vertoont haar tweede net dezelfde gebreken als 'De drie duifkes'.

Eerder dan een zorgvuldig opgebouwd crescendo blijkt ook dit boek één lang, aangehouden fortissimo. De emotionele volumeknop staat voortdurend opengedraaid, personages zijn niet verdrietig maar reddeloos, niet blij maar euforisch. De mannelijke personages gaan evenzeer gebukt onder dat gebrek aan klankschakering. Als het geen ploerten of narcisten blijken, zijn het wel halve goden, gezegend met buitengewoon veel levenswijsheid en talent tussen de lakens.

Ook nu weer deinst Van Mieghem er niet voor terug om geregeld een vrouwvriendelijke seksscène in te lassen. De feministe in mij moedigt dat aan, maar huilt ook een beetje bij kleffe zinnen als 'Je vingers, die me vlinderzacht streelden en geen plekje onberoerd lieten, zorgden ervoor dat ik trillend als een jonge maagd in je armen lag, wachtend (...) tot je tong mijn kutje opende als een bloem'. Ook elders verwart de schrijfster schmalz met poëzie. Weerzin 'gulpt als braaksel in iemand op', dagen zijn 'zacht als marsepein', avonden 'warm als hete chocoladesaus op vanille-ijs'.

Van Mieghem lijkt bovendien zo gefocust op de emotionele binnenwereld van haar personages dat ze de rest van haar roman verwaarloost. De drie verhalen spelen zich onder meer af op een katholiek internaat in de jaren 60, het Ierland van de jaren 70 en de operawereld, maar geen van die decors komt echt uit de verf.

Net als met haar voorganger zal Van Mieghem ongetwijfeld veel lezerszieltjes winnen met de hapklare levenslessen ('Liefde overwint alles!', 'Blijf altijd jezelf!') van 'Crescendo'. Het succes is haar gegund, maar mijn mening blijft onveranderd: bevlogen vrouw, makke romans.

Een indringende roman die de veerkrachtigheid, hang naar loyaliteit en overgave aan de liefde in drie vrouwenlevens onderzoekt. Ariane, een zeventigjarige componiste, reist af naar Venetië om de uitvaart bij te wonen van een wereldberoemde dirigent met wie ze een discrete liefdesrelatie heeft gehad. De operazangeres Christiane, besluit haar eigen weg te bewandelen en verbreekt na vele jaren de destructieve relatie met haar grote liefde. De derde vrouw, Mara, een jonge pianiste, probeert te ontsnappen aan haar getroebleerde jeugd door te dromen over deelname aan de prestigieuze Elisabethwedstrijd. In beeldende en poëtische stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Hilde Van Mieghem (1958) is een Belgische schrijver, acteur, regisseur, scenarist en documentairemaker. Ze debuteerde in 2022 met ‘De drie duifkes’*.