Wat kan een mens nog schrijven nadat hij al zijn familiegeheimen heeft blootgewoeld? Die vraag kreeg Delphine de Vigan geregeld voorgeschoteld na Niets weerstaat de nacht, een hartverscheurende roman over het chaotische leven van haar bipolaire moeder. Er gingen meer dan een miljoen exemplaren van over de toonbank, wat allicht veel aan de ongezonde nieuwsgierigheid van het publiek te danken had. Waren de autobiografische bronnen daarna opgedroogd? Het kostte de Franse schrijfster vier jaar om een opvolger op de rails te krijgen.

Vanaf de eerste bladzijden lijkt alles in stelling gebracht voor een nieuw autobiografisch kassucces: de vertelster heet Delphine, heeft een bestseller geschreven over haar bipolaire moeder en krijgt sindsdien geen letter meer op papier. Haar writer's block schrijft ze toe aan haar ontmoeting met ene L., een voormalige klasgenote voor wie de kwalificatie 'zelfverzekerde jonge vrouw' een understatement is. L., het flamboyante tegenbeeld van Delphine, is de perfectie in persoon. Zo perfect dat je zelfs gaat twijfelen aan haar bestaan. Wanneer het wankele zelfvertrouwen van Delphine schipbreuk lijdt, ontpopt L. zich als de spreekwoordelijke rots in de branding en krijgt ze steeds meer greep op de persoon, het leven en de literaire projecten van haar vriendin. Het fictieboek dat Delphine op stapel heeft staan, met een echte plot en verzonnen personages, vindt bijvoorbeeld geen genade in haar ogen, want L. vindt dat schrijvers hun lezers authenticiteit verschuldigd zijn. Delphine raakt volkomen gedestabiliseerd, tot ze op het idee komt om een boek te schrijven over het leven van L., dat merkwaardig veel weg heeft van een roman. Dat boek is de roman die de lezer in handen heeft.

Aangelengd

Even ziet het ernaar uit dat de schrijfster zichzelf en haar privéleven finaal bloot zal geven, maar uiteindelijk is het de voyeuristische lezer die in zijn hemd wordt gezet. Haar jongste laat zich lezen als een waargebeurd verhaal en berust zogenaamd op ware feiten, maar is niettemin van a tot z verzonnen. Wat oogt als de nogal damesromanachtige geschiedenis van een destructieve vriendschap verandert gaandeweg in een heuse psychologische thriller, waarin flink de draak gestoken wordt met de heersende obsessie van publiek, uitgevers en filmmakers met waargebeurde verhalen. Die zogenaamd waargebeurde verhalen zijn een illusie, aldus de vertelster. De werkelijkheid is per definitie subjectief en ongrijpbaar, en de waarheid bestaat niet, zodat alles wat je schrijft ten slotte toch in fictie verandert. Of om met Jules Renard te spreken: 'Iedere waarheid die langer is dan vijf regels, is een roman.' Persoonlijke herinneringen worden steevast aangelengd met verzinsels, maar daarom valt de vertelster nog niet samen met de auteur.

De grenzen tussen autobiografie, autofictie en fictie worden systematisch overschreden. De Vigan speelt handig met de verwachtingen van de lezer, die voortdurend op het verkeerde been wordt gezet en kopje-onder wordt geduwd in het scheppingsproces. Het is de bedoeling dat je gaat nadenken over het verschil tussen waarheid en verzinsel en begrijpt wat er bij het schrijven op het spel staat. Want daarover gaat het in Het ware verhaal van haar en mij, over 'die maanden van alleen-zijn met je computer, dat gevecht met blote handen dat je alleen op uithoudingsvermogen kunt winnen'. De schrijfster gunt je een royale blik in haar interne keuken en laat zien hoe je in een roman de schijn van authenticiteit creëert. Ze toont wat schrijven met een mens doet, hoe een auteur de waarheid liegt, verstrikt kan raken in zijn leugens en door zijn eigen verzinsels wordt opgeslokt.

Het verhaal kabbelt rustig voort, schakelt naar het einde toe een paar versnellingen hoger en koerst vervolgens op topsnelheid op de ontknoping af. Voor dat soort verteltechnische fratsen is De Vigan in de leer gegaan bij Stephen King, die het motto leverde bij de drie delen waaruit deze roman bestaat. Maar liefst twee citaten zijn ontleend aan Misery, een psychologische thriller over een schrijver die door een van zijn lezeressen wordt gegijzeld. Voor de kenners zitten er ook nog eens talloze verwijzingen in verstopt naar andere hedendaagse romanciers, zoals David Vann, Jennifer Johnston en Gillian Flynn, en er wordt besloten met een heuse quizvraag voor boekenwurmen: aan welke auteur is de slotscène ontleend? Deze ogenschijnlijk lichtvoetige roman met ingebouwd droste-effect graaft oneindig veel dieper dan je op het eerste gezicht zou denken.

Vertaald door Floor Borsboom en Eef Gratama, De Geus, 286 blz., 21,95 € (e-boek 10,99 €).

Oorspronkelijke titel: 'D'après une histoire vraie'.

Verberg tekst

Autobiografische roman van de Franse schrijfster (1966) van wie eerder onder meer ‘Niets weerstaat de nacht’ verscheen. Delphine voelt zich leeg en zonder inspiratie. Onverwachts heeft ze een bijzondere ontmoeting tijdens de Salon du livre, een boekenbeurs in Parijs. L., een zelfverzekerde, sensuele vrouw van haar leeftijd, maakt een diepe indruk op Delphine. Ze neemt stukje bij beetje de regie over als de schrijfster haar toelaat in haar leven op een moment dat haar kinderen haar aandacht niet meer nodig hebben. Ze hebben hun eindexamen gehaald en gaan op eigen benen staan. De partner van Delphine heeft het druk met zijn eigen literaire en journalistieke beslommeringen. Kortom L. heeft vrij spel. Wat is echt en wat is fictie? Het verhaal lijkt op een psychologische thriller met bij elk van de drie hoofdstukken (Verleiding, Depressie en Verraad) een citaat van Stephen King. Het boek werd onderscheiden met de Prix Renaudot 2015 en werd genomineerd voor de Prix Goncourt 2015, de grote literaire Franse literatuurprijzen. Verberg tekst