Een kwarteeuw geleden besloot de Argentijnse auteur César Aira zijn collega Carlos Fuentes te klonen in een van zijn novelles. De Mexicaanse schrijver nam zes jaar later revanche door Aira in zijn roman De stoel met de adelaar de Nobelprijs te laten winnen. Toeval of niet, sindsdien duikt Aira's naam op bij de bookmakers. De novelle Het literatuurcongres is nu in het Nederlands vertaald en dat is een goede zaak, want het hilarische verhaal is met aanstekelijk plezier geschreven.

Behalve schrijver en vertaler is de verteller van Het literatuurcongres ook wetenschapper. Aria's alter ego, een gekke geleerde die stiekem droomt van de wereldheerschappij, neemt zich voor een gevierd genie uit de cultuursector te klonen. Eerst laat de auteur hem een onoplosbaar raadsel oplossen, zodat hij een oude piratenschat rijker wordt. Dat onmetelijke fortuin komt uitstekend van pas, want de schrijverij is bepaald geen vetpot. Met goedgevulde zakken rept onze man zich naar een literatuurcongres in de Andes. Daar bemachtigt hij met behulp van een mechanische wesp een cel van Carlos Fuentes, stopt die in zijn kloonmachine en klaar is Kees. Helaas, de volgende dag daalt er een leger gigantische blauwe zijderupsen af van de bergen. Een vergissing van de wesp, zo blijkt. Zo'n insect maakt namelijk geen onderscheid tussen een persoon en zijn kleding. Dat is helemaal niet zo gek, vindt de ik-persoon, want per slot wisten critici en professoren destijds ook niet precies 'waar de man ophield en waar zijn boeken begonnen'.

Het verhaal is compleet van de pot gerukt. Aira is niet voor niets een van de vreemdste snoeshanen van de Spaanstalige literatuur. De afgelopen halve eeuw schreef hij onvermoeibaar meer dan tachtig romans, verhalen en essays bij elkaar. Stuk voor stuk zijn het verrassende compacte werkjes van amper honderd bladzijden, waarin metafysica en realisme, surrealistische ongerijmdheden en clichés uit B-films naadloos samengaan.

Het literatuurcongres gaat niet over een literatuurcongres, laat dat duidelijk zijn. De verteller gaat veel liever baantjes trekken in het zwembad dan al die 'slaapverwekkende sessies' bij te wonen. En passant geeft hij zijn mening ten beste over klonen, vertalen en genialiteit, en laat hij zijn gedachten gaan over het onzekerheidsprincipe van Heisenberg, lichamelijke perfectie, Le grand verre van Duchamp, intertekstualiteit en stilistisch vampirisme. Speelse invallen en absurde toestanden worden afgewisseld met de vernuftigste redenaties. Die liefde voor intellectuele spelletjes deelt Aira met zijn landgenoot Jorge Luis Borges. Uit de triviaalste anekdotes weet hij de bizarste verhalen te distilleren. Zijn ongebreidelde fantasie en zijn originele manier van schrijven maken zijn proza volstrekt onvoorspelbaar. Het literatuurcongres is een uitstekende kennismaking met het wonderlijke universum van deze onweerstaanbare grappenmaker.

Vertaald door Adri Boon, Koppernik, 96 blz., 19,50 €.

Oorspr. titel: 'El congreso de literatura'.

Verberg tekst

Op de vooravond van een literatuurcongres in Venezuela wordt schrijver César Aira wereldberoemd. Niet omdat hij de Nobelprijs heeft gewonnen – hoewel dat zeker terecht zou zijn – maar omdat hij het eeuwenoude raadsel van de ‘Draad van Macuto’ heeft opgelost. Die legendarische Draad is een ingenieus takelsysteem dat een hele bergketen omspant en weer in de oceaan verdwijnt. Als de beulsknopen ervan eenmaal ontward zijn, zou een katrol een piratenschat van de zeebodem omhooghijsen.

Vanaf zijn balkon denkt Aira er een paar minuten over na, en hupsakee, even later landt een kist vol goud voor zijn voeten. Hoe hij dat kunstje precies heeft geklaard, daar wil hij de lezer niet mee vervelen want dat zou alleen maar afleiden van het echte verhaal: zijn Grote Werk, waarmee hij zo mogelijk nog beroemder zal worden.

Naast schrijver van een omvangrijk oeuvre – hij heeft ondertussen ruim tachtig titels op zijn naam staan – is Aira ook chemicus en allround uitvinder, van het type dat je meestal enkel in stripverhalen tegenkomt. Hij heeft een machine bedacht om mensen te klonen en is nu zinnens om zijn Mexicaanse collega-auteur Carlos Fuentes te kopiëren. Fuentes is eregast op het bewuste literatuurcongres, dus dat komt goed uit. Aira heeft een minuscule wesp gekweekt – vraag niet hoe, dat is te saai – die voor hem een stukje DNA uit Fuentes zal prikken. Het plannetje loopt gesmeerd en terwijl Aira wacht tot de duplicator zijn werk heeft gedaan, kan hij wat luieren aan het zwembad en nadenken over het leven.

O ja, het echte doel van Aira: wereldheerschappij. Hoe de kloon van Fuentes daarbij kan helpen, dat gaat hij ook niet uitleggen, want dat gaat elk lezerspetje te boven en de technische uitleg is slaapverwekkend.

Pro forma onderbreekt hij zijn geluier om vanuit de coulissen een opvoering van zijn toneelstuk In de hof van Adam en Eva bij te wonen. Niemand minder dan Carlos Fuentes – de originele – zit nietsvermoedend op de eerste rij en na de staande ovatie geniet de ondertussen wereldberoemde Aira van alle vrouwelijke aandacht. ‘In mijn hoedanigheid als schrijver ben ik ongevaarlijk. Wat zou ik graag een duivels figuur zijn, iemand die werelden verwoest’, zo lalt hij op de dansvloer, maar dan moet het avontuur met de exoscoop en de gigantische zijderupsen nog beginnen.

Patti Smith is fan van Aira en als je het Het literatuurcongres leest, begrijp je waarom. De Argentijnse schrijver César Aira (°1949), van wie hier amper iets vertaald is, maar die dus ook in het echte leven al meer dan tachtig titels heeft gepubliceerd, creëert in amper honderd pagina’s een absurde wereld die volstrekt geloofwaardig is en bezigt daarbij een duizelingwekkende taal. Elke zin bevat valse bodems, elke alinea is een filosofische ode aan de fantasie. Een pluim ook voor vertaler Adri Boon, die Aira’s wonderlijke taal ook in het Nederlands doet fonkelen.

*****

Koppernik (oorspronkelijke titel: El congreso de literatura), 96 blz., € 19,50.

Verberg tekst

Een absurdistische literaire sciencefiction-fantasie. De schrijver César verkeert in financieel zwaar weer door de wereldwijde economische malaise. Daarnaast is hij een vermaard wetenschapper, vastbesloten om heerser van de wereld te worden. Tijdens een bezoek aan het strand lost hij intuïtief een eeuwenoud raadsel op, vindt een piratenschat en wordt een zeer rijk man, maar zijn droom van wereldheerschappij blijft op de eerste plaats staan. Hij woont een literatuurcongres bij om dichtbij de wereldberoemde Mexicaanse auteur Fuentes te komen, met hulp van wiens kloon hij hoopt zijn leger naar de overwinning te leiden. ‘Het literatuurcongres’ is in een eigenzinnige, talige stijl en met humor geschreven. Voor literaire lezers die houden van absurde verhalen die aan het denken zetten. César Aira (1949) is een Argentijnse auteur. Hij wordt beschouwd als een van de origineelste schrijvers van Zuid-Amerika en heeft meer dan tachtig titels op zijn naam staan. Zijn werk wordt in meerdere landen uitgegeven. ‘Het literatuurcongres’ werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1997. Verberg tekst